با اعلام پایان طرح ترافیکی نوروز 1404 پس از 21 روز، بیش از 558 میلیون تردد جاده‌ای در بازه زمانی 25 اسفند 1403 تا 15 فروردین 1404 ثبت شد که این آمار نسبت به سال گذشته حدود 3 درصد افزایش داشته است.

از این میان مستمرا اخباری مبنی بر بالا بودن حجم تلفات رانندگی به علت کیفیت پایین خودروهای داخلی منتشر می شود و مطالبه واردات خودرو را برای کاهش حجم سوانح و تلفات رانندگی دارد. به همین خاطر در این متن تلاش می گردد تا به صورت مستند و با استفاده از داده های پلیس راهور و مرکز آمار ایران، واقعیت ماجرای تصادفات در کشور مورد بررسی قرار گیرد تا دستاویز سواستفاده ذینفعان نگردد.

در طول 21 روز اجرای طرح، شاهد 738 فقره تصادف منجر به فوت بودیم که در مجموع 880 نفر از هم‌وطنان جان خود را از دست دادند که حدود ۲۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. همچنین 15,833 فقره تصادف جرحی ثبت شد که طی آن 20,109 نفر مجروح شدند و 8,572 فقره تصادف خسارتی نیز به وقوع پیوست. مجموع تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری در این بازه به 1,016,343 مورد رسید که برابر آمارهاي اعلامي به نقل از سردار رضایی جانشین فرمانده کل فراجا، 27 درصد کاهش حوادث رانندگي نسبت به مدت مشابه سال قبل بوده است.

متأسفانه استان کرمان با 79 فوتی در صدر استان‌های پرتصادف قرار گرفت و پس از آن به ترتیب استان‌های فارس با 76 نفر، خراسان رضوی با 60 نفر، سیستان و بلوچستان با 56 نفر و خوزستان با 51 نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارند این در حالی است که استان‌هایی مانند مازندران، گیلان، خراسان رضوی، خوزستان، تهران، فارس و هرمزگان بیشترین تعداد مسافر را در ایام نوروز ۱۴۰۴ به خود اختصاص داده‌اند و کرمان، سیستان و بلوچستان و خوزستان با اینکه مقاصد اصلی توریستی نبودند اما رکوردشکنی کردند.

44 درصد از تصادفات مرگبار به علت عدم توجه به جلو، 15 درصد به دلیل ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه و 14 درصد به‌خاطر تغییر مسیر ناگهانی بوده‌اند. همچنین بیشترین زمان وقوع تصادفات فوتی در بازه ساعت 16 تا 20 ثبت شده است. این بدان معناست که داخلی یا خارجی بودن خودرو در علت اصلی تصادفات رانندگی عملا بی تاثیر است و رانندگی پر خطر نقش آفرین اصلی سوانح رانندگی است.

به نقل از سرهنگ حسین ولی تویسرکانی، رئیس پلیس ترافیک شهری فراجا، بررسی‌ها نشان می‌دهد 36 درصد از تصادفات نوروز امسال مربوط به موتورسیکلت‌ها بوده و متأسفانه 50درصد از جانباختگان تصادفات معابر درون شهری را موتورسیکلت سواران تشکیل می‌دهند و سهم سرنشینان خودروهای سواری 31درصد و 26درصد نیز به عابران پیاده اختصاص دارد. بخش قابل توجهی را نیز در برخی استان ها، عابران پیاده تشکیل می دادند به طوری که برای مثال، ۷۶ درصد از جانباختگان سوانح رانندگی استان مازندران در تعطیلات نوروزی (از ۲۵ اسفند سال گذشته تا ۱۲ فروردین امسال) «عابران پیاده» بودند.

همچنین به نقل از سرهنگ رابعه جوانبخت رئیس دایره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ، آمار تصادفات فوتی در ایام نوروز ۱۴۰۳، در بررسی‌ها و رصد‌های انجام شده عابران پیاده با ۵۰ درصد بیشترین سهم را در حوادث و تصادفات نوروز داشته‌اند و پس از آن، موتورسیکلت‌سواران با ۲۸ درصد و خودرو‌ها با ۲۲ درصد به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

به گزارش پلیس راهور، یافته‌های حاصل از بررسی تصادفات سه سال گذشته در معابر درون‌شهری کشور، نشان می دهد که ۷۰ درصد از جان‌باختگان و ۷۳ درصد از مجروحان سالیانه معابر درون‌شهری به استان‌های تهران بزرگ، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، خوزستان، کرمان، آذربایجان شرقی، مازندران، ویژه غرب تهران، کرمانشاه، گیلان، قم، یزد، البرز و آذربایجان غربی تعلق دارد و از این تعداد، ۵۴ درصد از جان‌باختگان و ۸۴ درصد از مصدومان، مربوط به شهرهای مراکز همین استان‌ها هستند ونیز حدود ۴۰ درصد از آمار تصادفات مربوط به موتورسیکلت‌سواران است که متأسفانه به دلیل عدم استفاده از کلاه ایمنی و ضربات وارده به سر و گردن، یا نقص فنی در سیستم روشنایی موتورسیکلت‌ها، این افراد در معرض خطر جدی قرار دارند.

به گفته رییس پلیس راهور فراجا، ۶۲ درصد از تصادفات سالیانه به وسایل نقلیه شخصی و 38 درصد به وسایل نقلیه عمومی اختصاص داشته است. از این میزان، خودروهای سواری ۲۵ درصد، موتورسیکلت‌ها ۲۵ درصد، وانت‌ها ۶ درصد و کامیون‌ها ۵ درصد سهم داشته‌اند. عابران پیاده نیز ۱۶ درصد از کل تصادفات را شامل می‌شوند که در مناطق درون‌شهری سهم آنها به ۲۴ درصد می‌رسد. در حوزه برون‌شهری نیز ۸ درصد از تصادفات به عابران پیاده مربوط می‌شود.

اما با فراتر رفتن از ماجرای نوروز، آخرین گزارش مرکز آمار از بررسی حوادث جاده ای در سال 1402 حاوی اطلاعات جالبی است.

از میان بیش از 39.5 میلیون وسیله نقلیه پلاک شده توسط فراجا، تعداد 16,725 تصادف منجر به فوت با مجموعا 20,045 فوتی رخ داده است که بیشترین میزان آن برای شهریورماه است که 2.3 برابر فوت شدگان تصادفات نوروزی است.

نکته جالب تر آن است که فروردین ماه طبق جدول سال 1401 مرکز آمار در جایگاه 9 در بین ماه های سال از لحاظ حجم متوفیان تصادفات رانندگی می باشد. طبق آمار، شهریورماه صدرنشین و پس از آن ماه های مهر، تیر، آبان و اسفند قرار دارد در حالی که همیشه آمار فروردین به خاطر تعطیلات نوروزی در کانون توجه پلیس، رسانه و مردم قرار دارد اما با توجه به حجم بالای ده ها میلیونی سفرهای نوروزی، یکی از پایین ترین متوفیان سوانح رانندگی را دارد.


در همین راستا نمودار مقایسه تعداد متوفیان در سال 1401 به تفکیک ماه قابل مشاهده است.

نکته مهم دیگر، تعداد بالا و بسیار نامتعارف تصادفات در کشور است به طوری که در سال 1401 بیش از 2 میلیون و 100 هزار تصادف منجر به تماس با پلیس در کشور اتفاق افتاده است و فقط کمتر از 1% آن منجر به حادثه فوتی می گردد.

در بازه 20 روزه نوروزی امسال نیز مجموع تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری در این بازه به 1,016,343 مورد رسید که فقط 738 فقره تصادف منجر به فوت شد که کمتر از 0/0007 تصادفات را شامل می شد.

برای دقیق تر شدن بر آمار سوانح و متوفیان رانندگی نیز می بایست آمار افزایش وسایل نقلیه موتوری را نیز در نظر گرفت. طبق آخرین گزارش سالنامه آماری مرکز آمار، از سال 1398 تا 1403 مجموعا حدود 10 میلیون وسیله نقلیه موتوری و موتور سیکلت در کشور شماره گذاری شد.

در این میان طبق داده های مرکز آمار، با بررسی تعداد تلفات حوادث جاده ای ثبت شده در سازمان پزشکی قانونی، تعداد تلفات در هر 10,000 وسائل نقلیه، از 6.7 در سال 1392 به 5.1 در سال 1402 پایین آمده که کاهشی در حدود 24% را نشان می دهد. این در حالی است که از سال 1397 واردات خودرو متوقف شده و تمام بیش از 10 میلیون وسیله نقلیه موتوری و موتورسیکلت که به ظرفیت حمل و نقل کشور اضافه شده است تولید داخل بوده است.

طبق آخرین داده های مرکز آمار به نقل از سازمان بهداشت جهانی، رتبه میزان تلفات جاده ای بر حسب 100,000 نفر جمعیت در سال 2018، برای کشور ایران، رتبه 113 بوده است و نشان می دهد که علیرغم حجم بسیار بالا و نامتعارف تصادف در ایران اما در زمینه تلفات جاده ای، جایگاهی متوسط در میان کشورهای جهان دارد.

برای روشن شدن موضوع خوب است ایران را با کشورهایی که در همسایگی آن فقط خودروهای گرانقیمت و برند خارجی در جاده‌هایشان تردد دارد، مقایسه نماییم. عربستان سعودی با حدود 18میلیون وسیله نقلیه و جمعیت حدود 36میلیون نفر، بیش از 36هزار نفر تلفات رانندگی داشته و روند تلفات نیز همیشه صعودی است. عراق با حدود 10میلیون وسیله نقلیه و جمعیت حدود 45میلیون نفر بیش از 27هزار نفر تلفات رانندگی داشته و روند آن مستمرا صعودی است. ایران با حدود 35میلیون وسیله نقلیه که ۹۸٪ آن تولید ملی است و جمعیت حدود 90میلیون نفری، با میانگین ۱۷ تا ۱۸هزار تلفات رانندگی تقریبا نصف عربستان صعودی و ۶۵٪ عراق تلفات رانندگی دارد و روند آن مستمرا نزولی است.

احتمالا جالب‌ترین آمار درباره وضعیت تلفات رانندگی در جهان، مرتبط با شاخص تلفات به تصادف باشد. طبق این شاخص وضعیت ایران نزدیک به آمریکا و بهتر از ژاپن و انگلیس و عربستان و.. است. برای مثال آمریکا با سالیانه ۶میلیون تصادف، حدود ۴۳هزار فوتی و ۳میلیون مصدوم دارد که ۰/۰۰۷۱ تصادف آن منجر به فوت و نصف تصادفات منجر به جراحت است. ‏این نسبت برای انگلستان با حدود ۹۱هزار تصادف و ۱۵۵۰ فوتی، ۰/۰۱۷۰ می‌باشد. برای ژاپن نیز با بیش از ۵۰۰هزار تصادف و ۴۷۰۰فوتی و ۶۰۰هزار مصدوم، ۰/۰۰۹۴ بوده و نرخ جراحت عدد عجیب ۱.۲ می‌باشد. برای ایران نیز با بیش از ۲میلیون تصادف و ۱۸هزار فوتی و ۳۵۰هزار مصدوم ۰/۰۰۸۸ بوده و نرخ جراحت عدد جالب ۰/۱۷ می‌باشد.

در پایان برای جمعبندی باید عنوان داشت که این ارقام نشان می دهد که تحلیلها پیرامون دلایل آمار تلفات رانندگی کشور از جمله ایمنی خودروهای داخلی، با وضعیت میدانی کشور فاصله زیادی دارد و این حجم از سیاه نمایی و خودتحقیری و تولید واژگانی نظیر ارابه مرگ برای خودروهای داخلی بیشتر از زبان مافیای واردات خودرو و برای دستیابی به سودهای بادآورده چندین هزار میلیارد تومانی و با اهدافی غیر از خدمت به مردم و بیان واقعیت است. عواملی از جمله فرهنگ نامناسب رانندگی، میزان نسبی بالای سفر جاده‌ای، عدم بازدارندگی جرایم رانندگی، ضعف پلیس و.. از عوامل موثرتر بر تلفات هستند.

موارد مورد بررسی نشان داد که علیرغم رشد چشمگیر تعداد خودرو، رشد جمعیت و رشد تصادفات، اما روند تلفات رانندگی در کشور رو به کاهش بوده است. تولیدکنندگان با کاهش سقف سرعت خودرو به اعداد ایمن‌تر، نصب دستگاه‌های هوشمند هشدار سرعت و خواب متصل به سامانه پلیس و.. میتوانند در این راستا کمک کنند. همچنین به علت فاصله قدرت خرید با قیمت تمام‌شده خودرو به دلیل جهانی‌سازی نرخ مواد اولیه، دولت میتواند جهت پوشش هزینه و تبعات ناشی از سوانح رانندگی، با پرداخت یارانه مستقیم ایمنی، نسبت به استفاده ابزارهای ایمنی‌آفرین از جمله ایربگ‌های بیشتر، یارانه مستقیم پرداخت نماید. پلیس راهور نیز با افزایش کیفیت کنترل و نظارت از جمله استفاده از هوش مصنوعی در سامانه‌های هوشمند جهت پیش‌بینی سرعت رانندگان متخلف، ‏افزایش بازدارندگی جرایم رانندگی به‌ویژه تمرکز بر جرایم غیرمالی از جمله محرومیت‌های اجتماعی و استخدامی در رانندگان بسیار پرخطر، احیای طرح‌های موثر بر فرهنگ‌سازی از جمله طرح همیاران پلیس و جدیت و سخت‌گیری بیشتر همراه با اصلاح در فرایند آموزش و تایید صلاحیت رانندگی، نقش‌آفرینی کند.