✍️ سید امیرحسین حسینی

مردادماه 1403، با شروع فعالیت دولت چهاردهم، صنایع، اصناف و منازل کشور با قطعی گسترده برق مواجه گردیدند. طبق سیاست های وزیر جدید نیرو، قطع برق خانگی برای استمرار فعالیت صنعتی در اولویت قرار گرفته است که نارضایتی فراوانی را میان مردم ایجاد نموده است.

از این رو اندیشکده قصد وظیفه خود می داند تا با بررسی کارشناسی منطبق با آمارهای روز داخلی و بین المللی، ابعاد این موضوع را روشن و پیشنهاد مناسب را ارائه نماید.

منطبق بر آمارهای جهانی، جمهوری اسلامی ایران در رتبه 12 تولید برق در جهان قرار دارد اما در لیست 12مصرف کننده بزرگ برق جهان نمی باشد و رتبه 13مصرف برق را به خود اختصاص داده است.

بر اساس داده های مصرف برق سرانه، مصرف برق سرانه جمهوری اسلامی ایران همیشه پایین تر از نرخ جهانی بوده و طبق آخرین آمار بانک جهانی 6درصد کمتر از میانگین جهانی می باشد. مصرف برق سرانه جمهوری اسلامی ایران 74% چین، 42% فرانسه، 41% آلمان، 37% ژاپن و 32%عربستان سعودی است.

مصرف برق سرانه جمهوری اسلامی ایران کمتر از 64 کشور جهان است که عمدتا شامل کشورهای مطرح اقتصادی می باشد.

طبق داده های مصرف برق جهانی بر حسب تراوات ساعت در سال 2022، مصرف برق جمهوری اسلامی ایران حدود 84درصد عربستان، 68درصد فرانسه و آلمان ، 50درصد کانادا و تقریبا هم اندازه ترکیه می باشد.  در حالیکه جمعیت ایران 2.5برابر عربستان، 1.3برابر فرانسه، 1.05برابر آلمان و تقریبا هم اندازه با ترکیه است.

این آمارها نشان می دهد بر خلاف روایت نادرست برخی رسانه ها، مسئولین و جریانات لیبرال اقتصادی، مصرف برق در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا، مصرف نامتعارفی نیست.

موضوع بعدی آن است که چرا تولید برق کشور در برخی بازه های زمانی توان پوشش نیاز مصرفی کشور را ندارد. در ابتدا باید گفت 69% برق کشور در مصارف غیرخانگی استفاده شده و بالاترین سهم مربوط به بخش صنعتی با 36% مصرف برق کشور است.

بررسی آمار درصد تلفات برق خالص نیروگاهی از سال 1385 تا 1400 (میلیون کیلووات ساعت) نشان می دهد اگرچه تلفات شبکه توزیع برق کشور کاهش پیدا کرده است اما همچنان حدود 10% برق تولیدی کشور در هنگام انتقال تلف می شود.

نکته مهم دیگر در این زمینه منابع تولید برق کشور است که توان تولیدی ایران را در تولید برق محدود نموده است.

در منبع تولید برق جهان، سهم ذغال سنگ 35%، گاز 22%، برق آبی 14%، اتمی 9%، باد 7%، خورشیدی 4% و بقیه سهم اجزای دیگر است.

برای مثال ترکیه به عنوان کشور همسایه ایران با مساحت و جمعیت مشابه، در منبع تولید برق، سهم ذغال سنگ 34%، گاز 23%، برق آبی 20%، باد 10%، خورشیدی 4% و بقیه سهم اجزای دیگر است.

اما آمار منبع تولید برق ایران سهم گاز 86%، نفت 9%، برق آبی 2%، اتمی 1% و بقیه سهم اجزای دیگر است. به عبارتی کشور ایران برخلاف سایر کشورهای مطرح در تولید برق، سهم کمی از ذغال سنگ، اتمی، باد، خورشیدی و سایر منابع تامین برق دارد که همین امر سبب می شود تا علیرغم آنکه امکان و ظرفیت تولید برق از منابع متنوع در کشور وجود دارد اما با غفلت از آن، در ایام پیک مصرف برق در کشور، تولید فعلی توان پوشش نیاز و تقاضای برق کشور را نداشته و با خاموشی سراسری و جیره بندی مصرف برق روبرو گردد.

پس از این آسیب شناسی و آشنایی با وضعیت صنعت برق کشور و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان و متوسط جهانی، می بایست با توجه به شرایط موجود، بهترین تصمیم را برای توزیع بهینه برق که منجر به ایجاد حداکثر مطلوبیت و رفاه شود را بگیریم. از این رو باید برخی آمارهای رسمی دیگر را نیز بررسی نماییم.

بنابر اعلام مرکز آمار ایران، بیش از 22میلیون بانوی شاغل به فعالیت خانه داری در کشور داریم و افزون بر آن طبق آخرین بررسی جمعیتی کشور در سال 1403، سیمای جمعیتی ایران نشان می دهد که حدود 26میلیون کودک و نوجوان زیر 18سال و حدود 6.5میلیون سالمند بالای 65سال در کشور وجود دارد که به همراه  بخشی از بیماران، معلولین، توان‌یابان و.. در منازل حضور دارند و جمعیتی بالغ بر 55میلیون نفر را تشکیل می دهند که بدون فعالیت شغلی اقتصادی و درآمدزایی در عرصه صنعتی، کشاورزی، خدماتی و.. هستند و استقرار آنان صرفا در خانه است.

همچنین با بررسی جمعیت شاغلین کشور براساس نتایج آمارگیری در بهار 1403 توسط مرکز ملی آمار بررسي اشتغال در بخشهای عمده فعالیت اقتصادی نشان ميدهد كه نزدیک به 25میلیون نفر شاغل در کشور وجود دارد که بخش خدمات با 52.4 درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی، بخشهای صنعت با 33.0 و كشاورزی با 14.5 درصد قرار دارند. سهم شاغلان بخش كشاورزی و بخش صنعت در بهار 1403 نسبت به فصل مشابه سال قبل به ترتیب 1.0 و 0.1 درصد كاهش و سهم شاغلان بخش خدمات 1.1 درصد افزایش داشته است.

همچنین آمارها نشان می دهد که نزدیک به ۱میلیون نفر افراد دارای فعالیت صنعتی در محل سکونت خانوار هستند و حدود 1.9میلیون نفر در مشاغل صنعتی حضور دارند که 7% جمعیت شاغلین و 17% جمعیت بیمه پردازان تامین اجتماعی را شامل می شود.

بنابر داده های سالنامه آماری سازمان تامین اجتماعی، بیشترین سهم بیمه پردازان برای بخش خدمات با 34.7% و جمعیتی بالغ بر 3.7میلیون نفر می باشد و بعد از آن بخش صنعتی، دولتی، ساختمان، فروش، کشاورزی و.. قرار دارند.

همچنین بررسی تعداد کارگاه های فعال سازمان تامین اجتماعی بر اساس رده نفرات نشان می دهد که  ۵۴درصد کارگاه های کشور را کارگاه های  ۱ و ۲نفره تشکیل داده و ۶1درصد را کارگاه های زیر ۵نفر تشکیل می دهند و فقط حدود 2درصد را کارگاه های با جمعیت بالای 50 نفر تشکیل می دهند.

بررسی آمار توزیع کارگاه های صنعتی دارای 10نفر کارکن و بالاتر نشان می دهد که 79درصد کارگاه ها در رده 10 تا 49نفر، 10درصد 50 تا 99نفر و 11درصد نیز بیش از نفر نیروی کار دارند که نشان می دهد فقط 3311 کارگاه بالای 100نفر نیروی کار دارند.

به طور کلی نیز مجموعا 2.6میلیون نفر در کارگاه های صنعتی 50 نفر کارکن و بیش تر و 0.9میلیون نفر در کارگاه های صنعتی 49-10 نفر کارکن حضور دارند. مابقی شاغلین کشور که جمعیتی حدود 86% بازار کار کشور را تشکیل می دهند در کارگاه های زیر 10 نفر حضور دارند.

افزون بر این آمار، در مجموع بالغ بر ۵۹ هزار واحد صنعتی مستقر در داخل شهرک‌های صنعتی حضور دارند که ما ۱۲ هزار و ۱۸۱ واحد هستند که بالای ۷۰ درصد دارند فعالیت می‌کنند، حدود ۳۳ درصد این‌ها که قریب به ۱۷ هزار واحد صنعتی می‌شوند، این‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ درصد درحال فعالیت هستند و حدود ۱۴ هزار واحد هستند که زیر ۵۰ درصد دارند فعالیت می‌کنند، ۱۳ درصد از این واحدها هم متوقف هستند.

جمع بندی اعداد و ارقامی که ذکر شد آن است که در ایام پیک مصرف برق که میزان تولید برق کشور توان پوشش نیاز و تقاضای مصرفی برق کشور را ندارد و می بایست با قطع بخشی از برق به نفع بخشی دیگر، کاستی برق را جبران نمود؛ قطع برق خانگی به خاطر تامین برق شهرک‌های صنعتی یعنی برق بیش از ۵5میلیون نفر در منازل و 86٪ نیروی کار کشور شاغل در اصناف و کارگاه‌های خرد و متوسط به کمتر از 14٪ نیروی کار کشور تخصیص یابد و این موضوع با هر مبنای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی همخوانی ندارد و از هیچ یک از مواضع و مبانی عدالت و دموکراسی نیز نمی توان منافع اقلیت را بر اکثریت مسلط نمود.

✍️ سید امیرحسین حسینی